Το Πολώνιο - 210 στον καπνό του τσιγάρου

Το ραδιενεργό πολώνιο-210 είναι μέταλλο, δέκα φορές βαρύτερο από το νερό, ανακαλύφθηκε το 1898 στη Γαλλία από τον Pierre και τη Marie Curie. Το όνομα «πολώνιο» το πήρε από την Πολωνία, γενέτειρα των Curie. Εχει όψη γκρίζα ασημί και ευρίσκεται σε ορυχεία ουρανίου. Συνήθως χρησιμοποιείται σε βιομηχανίες παραγωγής χαρτιού, καλωδίων ή μεταλλικών πλακών για την αποφόρτιση από το στατικό ηλεκτρισμό. Είναι έντονα τοξικό και ραδιενεργό και προσβάλλει κυρίως τα νεφρά, το συκώτι και τη σπλήνα.
 Η μορφή της ακτινοβολίας του πολωνίου είναι η πλέον δραστική για την καταστροφή των κυττάρων και είναι ακριβώς η ίδια ακτινοβολία που εκπέμπει το γνωστό απεμπλουτισμένο ουράνιο, γιατί αρχικά από το ουράνιο προέρχεται το πολώνιο. Παρ’ όλο που ο οργανισμός αποβάλλει το πολώνιο σε χρόνο μικρότερο από αυτόν που το πολώνιο χάνει τη μισή του ακτινοβολία, η ραδιενέργειά του παραμένει και μπορεί να ανιχνευτεί και μετά το θάνατο του ατόμου για ένα διάστημα μερικών μηνών.

Το πολώνιο στον καπνό του τσιγάρου

Ισως πολύ λίγοι γνωρίζουν ότι το πολώνιο-210 υπάρχει στον καπνό του τσιγάρου μαζί με άλλες 4.000 χημικές ουσίες μερικές από τις οποίες είναι τοξικές και καρκινογόνες όπως το πολώνιο, κι είναι αυτό που επί το πλείστον ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα των καπνιστών, αλλά πολλές φορές και των παθητικών καπνιστών. Αλλά και αυτοί που το γνωρίζουν, το αντιμετωπίζουν πάντα αποστασιοποιημένοι, γιατί τους ακούγεται άγνωστο, οι δε επιπτώσεις του είναι μακροπρόθεσμες και ο κίνδυνος αόρατος.


Η ραδιενέργεια του καπνού στο τσιγάρο οφείλεται κυρίως στο ραδιενεργό στοιχείο πολώνιο-210, το οποίο προέρχεται από μια σειρά διαδοχικών διασπάσεων της οικογένειας του ουρανίου-238. Δηλαδή, το ουράνιο-238 διασπώμενο δίνει μεταξύ άλλων ραδόνιο-222 (που είναι και το 50% της φυσικής ραδιενέργειας) και πολώνιο-210, το οποίο εισέρχεται στον καπνό με την ακόλουθη διαδικασία:

• Το ραδόνιο-222 διαχέεται από τη Γη στην ατμόσφαιρα, όπου διασπάται σε μόλυβδο-210, ο οποίος στη συνέχεια πέφτει στη γη προσκολλούμενους στους ρύπους της ατμόσφαιρας μαζί με το θυγατρικό του πολώνιο-210.

•  Επιπλέον, το ραδιενεργό πολώνιο μπορεί να εισέρχεται στο φυτό των καπνών και από το έδαφος. Οταν αυτοί οι ρύποι πέσουν στο έδαφος, για παράδειγμα από βροχή, επικολλώνται στις φυλλώδεις καλλιέργειες, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται και τα καπνά. 

Οταν τα προϊόντα τους καταλήξουν στην κατανάλωση, μαζί τους εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό και το ραδιενεργό πολώνιο μέσω της αναπνευστικής και τροφικής αλυσίδας. Παρ’ όλο που το πολώνιο επικάθεται σε όλες τις καλλιέργειες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως τροφή του ανθρώπου, η συσσώρευση του πολωνίου στον οργανισμό είναι πολύ μεγαλύτερη από την αναπνευστική παρά από την πεπτική οδό.
 Είναι τελείως διαφορετικά τα αποτελέσματα ραδιενεργού προϊόντος που έχουμε φάει και ραδιενεργού προϊόντος που έχουμε εισπνεύσει. Στην πρώτη περίπτωση συγκρατείται πολύ μικρή ποσότητα στον οργανισμό μας, ενώ στη δεύτερη πολύ μεγαλύτερη, που ακτινοβολεί συνεχώς, όσο διαρκεί το κάπνισμα.

Το γεγονός ότι η συσσώρευση του πολωνίου στον οργανισμό όταν εισπνέεται είναι περίπου πέντε φορές μεγαλύτερη απ’ ό,τι όταν εισέρχεται με τη διαδικασία της πέψης και ότι το πολώνιο στις θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στο τσιγάρο κατά το κάπνισμα (600-800 βαθμούς Κελσίου) είναι πτητικό και εισέρχεται μαζί με τον καπνό στον οργανισμό, καθιστούν το κάπνισμα επικίνδυνο. Όλα τα είδη καπνού δεν περιέχουν την ίδια ποσότητα πολωνίου, άλλα περιέχουν λιγότερη, άλλα περισσότερη.

Ο καρκίνος των καπνιστών…

Με το κάπνισμα, δηλαδή με την εισπνοή, τα ραδιενεργά στοιχεία αποθηκεύονται στον οργανισμό στο τραχειοβρογχικό δέντρο, όπου το επικίνδυνο πολώνιο βομβαρδίζει συνεχώς τα ευαίσθητα στη ραδιενέργεια κύτταρα της βρογχικής επιφάνειας με σωματίδια-α. Αυτή ακριβώς η διαδικασία που γίνεται στους πνεύμονες, θεωρείται από πολλούς ειδικούς στη ραδιενέργεια επιστήμονες αιτία του καρκίνου στους καπνιστές. Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα η επικινδυνότητα της ακτινοβολίας σωματιδίων-α, που είναι δέκα φορές μεγαλύτερη από αυτή της γνωστής ακτινοβολίας-γ.

Στο βασικό σύγγραμα Πυρηνικής Τεχνολογίας του πυρηνικού φυσικού καθηγητή J. Lamarshe, που διδάσκεται σε πολλά πανεπιστήμια, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι ο μέσος Αμερικανός καπνιστής του ενάμισι πακέτου την ημέρα παίρνει μια ετήσια ραδιενεργό δόση τοπικά σ’ αυτό το ανθρώπινο όργανο ίση προς 8.000 μιλιρέμ![1]. Ενώ αντίθετα, ένας μη καπνιστής παίρνει μόνο 25-90.

Πειράματα που έγιναν το 1975 στο Πανεπιστήμιο του Harvard της Αμερικής σε ποντίκια, εισάγοντας με ένεση το ραδιενεργό πολώνιο-210, σε δόσεις των 15 έως 300 ραντ, προκάλεσαν σε ποσοστό 10 έως και 50% καρκίνο στους πνεύμονες. Απ’ όλα τα χημικά στοιχεία του καπνού του τσιγάρου που χρησιμοποιήθηκαν σε πειραματόζωα, μόνο το ραδιενεργό πολώνιο προκάλεσε καρκίνους. Οι καπνιστές υπολογίζεται ότι παίρνουν μέχρι και 20 ραντ κατ’ έτος στην περιοχή του βρογχικού επιθηλίου από το ραδιενεργό πολώνιο που συσσωρεύεται κατά το κάπνισμα [2]

Μετρήσεις του ραδιενεργού πολωνίου-210 που έγιναν πρόσφατα στις ΗΠΑ σε σπέρμα καπνιστών και μη, έδειξαν μεγαλύτερες ποσότητες στους καπνιστές [3]. Ακόμα, μετρήσεις του πολωνίου στα ούρα, έδειξαν εξαπλάσιες συγκεντρώσεις στους καπνιστές και στο αίμα διπλάσιες.

Αν ένας καπνιστής σταματήσει το κάπνισμα για μερικούς μήνες, τότε η παρουσία του πολωνίου θα είναι το ίδιο ασήμαντη με αυτήν του μη καπνιστή, γιατί στο διάστημα αυτό το συσσωρευμένο πολώνιο θα έχει αποβληθεί από τον οργανισμό.

Υφηγητής - Αναπληρωτής Καθηγητής του Τομέα Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωματιδίων του Πανεπιστήμιου της Αθήνας Αθανάσιος Κ. Γεράνιος 

Βιβλιογραφία:
1. J. Lamarshe, Introduction to Nuclear Engineering, Addison Wesley, 1982.
2. Little, J., Kennedy, Α. and McGrandy, R. Lung Cancer Induced in Hamsters by Low Doses of Alpha Radiation from Polonium-210, Science Vol. 188, p. 737, 1975.
3. Hunt, V., Polonium-210 Measurements in human Semen, Health Physics, Vol. 58, p. 511, 1990.
Γεράνιος, Α., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 3.7.1995.
Γεράνιος, Α., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 28.1.1997
Γεράνιος, Α., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 4.2.1997.

Απόσπασμα από: http://www.pemptousia.gr